Баранавічы

апісанне

Баранавічы – другі па велічыні горад Брэсцкай вобласці з насельніцтвам каля 180 тысяч чалавек. Змесцаваны на Баранавіцкай раўніне ў міжрэчча Шчары і яе прытоку Мышанкі.

Баранавічы знаходзяцца практычна на простай, злучалай абласной цэнтр Брэст і Мінск — сталіцу Беларусі. Ля горада вельмі выгаднае геаграфічнае становішча. Ён з'яўляецца буйным вузлом найважных жалезных і шашэйных дарог.

Баранавічы не толькі адзін з найбуйных гарадоў Беларусі па колькасці насельніцтва, але і адзін з найважных прамысловых цэнтраў. У горадзе ўшануй 200 прадпрыемстваў. «Таргмаш» – адзінае ў краіне прадпрыемства, якое вырабляе мясасечкі і абсталяванне для грамадскага харчавання, Баранавіцкі станкабудаўнічы завод – адзіны беларускі вытворца кампрэсараў для халадзільнікаў. Баранавіцкае вытворчае баваўнянае з'яднанне – найбуйны вытворца тэкстылю ў Еўропе і СНД. 558 Авіяцыйны рамонтны завод – самае буйнае з авіяцыйна-рамонтных прадпрыемстваў на тэрыторыі СНД. Тут не толькі рамантуюць самалёты, але і вырабляюць дэталі для іх.

Баранавіцкае аддзяленне Беларускай чыгункі змесцавана на тэрыторыі Мінскай, Брэсцкай і Гарадзенскай абласцей, у яго склад уваходзяць 54 станцыі і пяць буйных чыг. вузлоў – Баранавічы, Лунінец, Ліда, Горадні і Ваўкавыск. Яно ўжыццяўляе 30% ад усіх грузаперавозак у краіне.

Пяць нагод пабываць у Баранавічах

1. Пакатацца на дрызіне і зазірнуць у стагадовую аптэку

Баранавіцкі музей чыгуначнай тэхнікі, адкрыты ў 1984 годзе, стаў першым у Беларусі музеем чыгункі. Ён знаходзіцца каля станцыі Баранавічы-Палескія. Тут месціцца вялікая калекцыя паравозаў і цеплавозаў. Пададзены пасажырскія і грузавыя вагоны, каляскі, рамонтная тэхніка, зенітная кулямётная ўсталёўка. Адзіная нястача музея — большасць экспанатаў няможна вывучыць знутры. Затое ёсць дрызіна, на якой можна пакатацца.

Музей гісторыі чыгункі ў Баранавічах

А прыкладна ў дзесяці хвілінах хады ад вакзала Баранавічы-Палескія па адрасе Тэльмана, 15, знаходзіцца музей-аптэка. Пабудаваў яе ў 20-х гадах паляк Стась Лаеўскі. На першым паверсе месцілася аптэка, а на другім — жылыя пакоі. Тут можна было купіць гатовыя лекі, таксама рыхтавалі свае мазі, крэмы, пілюлі.

Аптэка-музей у Баранавічах

З моманту сваёй падставы і да нашых дзён прызначэнне будынка не змянялася. Аптэка працягвала працаваць падчас вайны, магчыма, нават дастаўляла лекі партызанам. Але ў 1946-м савецкія ўлады забралі ля сям'і паспяховае прадпрыемства, і Лаеўскія з'ехалі ў Польшчу.

Цяпер, як і раней, на першым паверсе месціцца аптэка, на другім жа — экспазіцыя, прысвечаная аптэчнай справе, дзе можна знайсці алхімічную лабараторыю і кабінет правізара з аўтэнтычнымі прадметамі: шафы, кнігі, машынапіска. Экскурсію зможа правесці толькі загадніца аптэкі, таму перад візітам лепш з ёй стэлефанавацца і абмеркаваць дэталі наведання.

2. Зайсці ў будынак, дзе пабываў кайзер Вільгельм II і адшукаць месца, дзе была стаўка Мікалая II

Галоўная гістарычная вуліца Баранавічаў — Савецкая. Яе назва змянялася па меры таго, як горад пераходзіў з рук у рукі — то палякаў, то Радаў, то немцаў, то зноў Радаў. Поўны спіс змесцаваны на мемарыяльнай таблічцы, замацаванай на хаце № 69. Пляцоўка вуліцы пакрыта сапраўдным базальтавым брукам. Яе прывозілі ў горад у польскія часы.

Раней Савецкая адлучала «старыя» Баранавічы ад «новых». У будынку цяперашняга краязнаўчага музея, змесцаванага на гэтай вуліцы, у гады Першай сусветнай вайны месціўся штаб германскага войска, які двойчы наведваў кайзер Вільгельм II.

C 16 жніўня 1914 г. па 8 жніўня 1915 г. у горадзе непадалёк ад станцыі Баранавічы-Палескія месцавалася Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага расійскіх войскаў, куды дзесяць разоў прыязджаў імператар Мікалай II. Баранавічы выбралі як вельмі зручны пункт з развітай чыгуначнай сеткай і даступнасцю фронту. Стаўка складалася з 2 чыгуначных саставаў і грунтавалася прыкладна ў месцы цяперашняга стадыёна Баранавіцкага дзяржаўнага ўніверсітэта.

3. Убачыць мазаіку ў Пакроўскім саборы

Яна была зроблена для Варшаўскага сабора Аляксандра Неўскага. Храм быў разбураны, а мазаіку прывезлі ў Баранавічы ў 1928 годзе, калі тут ішло будаванне новага праваслаўнага храма ў гонар Покрыва Найсвятой Багародзіцы. У мазаіцы больш за 20 000 адценняў смальты. Гэта ўнікальны твор мастацтва ў сусветным маштабе.

4. Пагладзіць вераб'я і якія цалуюцца валуны

Пэўна што, адзін з наймілейшых помнікаў гарады — гэта якія цалуюцца валуны на ўваходзе ў сквер Героя Карвата. Каштуюць яны непадалёк ад прыпынку аўтобусаў прыкладна ў пяці хвілінах хады ад памятнага знака «Самалёт МіГ-29» ля брамы 61-й авіябазы.

У Баранавічах кахаюць малыя архітэктурныя формы. У 2003 годзе быў адкрыты, прыкладам, помнік вераб'ю. Яго аўтар — баранавіцкі скульптар Станіслаў Целюк. Бронзавы верабей усталяваны на пастаменце з надпісам на беларускай мове: «2003 год — год вераб’я дамавога. Ды вас я назаўсёды прыляцеў. Не вырай вабіць, а Радзіма».

На скрыжаванні вуліц Савецкай і Камсамольскай ёсць помнік каня. Расказваюць, што тут раней месцавалася гаспода.

5. Паспрабаваць «лодачкі»

Пабываць у Баранавічах і не з'есці «лодачку» — усё адно што прыехаць у Парыж і не наведаць Эйфелеву вежу. Кафэ з местачковым фастфудам, які стаў народным кулінарным брэндам, знаходзіцца на бульвары Штокераў. Знайсці яго лёгка: ад помніка гораду-братанніку ідзіце ў кірунку Савецкай. Патрэбнае акенца вызначыце па паху свежай выпечкі і чаргі.

«Лодачка» — гэта, з грунту, хот-дог з вафляй заміж булкі. А прадаюць «лодачкі» ужо больш за дзесяць гадоў.

Гісторыя

Баранавічы — горад маладой. Яму не і 150 гадоў.

Ёсць некалькі тэорый паходжання назвы горада. Самая неверагодная з іх абвяшчае, што даўным-даўно войска татараў прыйшло на тэрыторыю сучаснай Беларусі і пабіла лагер, каб высунуцца маршам на Слуцк. Татары маліліся барану, памаляванаму ў залаты колер. Абаронцы Слуцка вырашылі дэмаралізаваць ворага і адправілі да іх шныпароў, якія выкралі залатога баранчыка і з'елі па дарозе дахаты. На месцы трапезы неўзабаве заснавалі вёску Сталовічы, а месца, адкуль выкралі баранчыка, назвалі Баранавічамі.

Па іншай версіі, Баранавічы варта прамаўляць з націскам на трэці склад, бо назва адбываецца ад беларускага слова «баранiць».

Аднак на гербе горада адлюстраваны зусім не баранок, а паравоз, які ў 1871 годзе адкрыў рух па Маскоўска-Брэсцкай чыгунцы, а пад ім — шасцярэнька, якая сімвалізуе прамысловае развіццё горада. З часам тут паўстаў буйны транспартавы вузел, што злучыў шэсць чыгуначных кірункаў.

Напачатку Першай сусветнай вайны ў Баранавічах знаходзілася Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага расійскага войска. Баранавічы сталі першым горадам Расійскай імперыі, дзе 8 чэрвеня 1915 г. быў усталяваны помнік героям Першай сусветнай вайны (яго знеслі ў 1950-х гг.)

5 студзеня 1919 года ў Баранавічах была ўсталявана савецкая ўлада. 6 лютага 1919 гады Баранавічы былі абвешчаны горадам і цэнтрам павета Мінскай губерні БССР. У 1921 годзе па Рыжскай мірнай дамове горад адышоў да Польшчы і да 1939 года ўваходзіў у яе склад са статусам цэнтра павета (павета) Наваградскага ваяводства.

З верасня 1939 года ў выніку дамоўленасцяў паміж СССР і Германіяй пра фактычны падзел Польшчы і які рушыў наступу Чырвонай Арміі горад Баранавічы ўвайшоў у склад БССР і з 4 снежня 1939 года стаў абласным цэнтрам.

Падчас Другой сусветнай вайны 27 чэрвеня 1941 года горад быў акупаваны германскімі войскамі. Больш 50 тыс. ваеннапалонных і грамадзянскіх твараў былі парасстрэльваны і закатаваны ў лагеры ваеннапалонных № 337 каля чыгуначнай станцыі «Лясная» недалёка ад горада.

Немцы стварылі ў горадзе гета, куды былі сагнаны каля 30 000 габрэяў горада і яго наваколля. Насельніцтва гета было знішчана ў 1942 годзе. Непадалёк ад станцыі Баранавічы-Палескія ў 1942 годзе гітлераўцы расстралялі эшалон з чэхаславацкімі габрэямі, які рухаўся ў Асвенцім.

Горад быў вызвалены 8 ліпеня 1944 года ў выніку наступы войскаў I Беларускага фронту і партызан Баранавіцкага і Мінскага злучэння на Баранавіцка-Слонімскім кірунку (аперацыя «Баграціён»). Гэта дата адзначаецца як Дзень вызвалення горада.

8 студзеня 1954 года Баранавіцкая вобласць была ліквідавана, а яе тэрыторыя ўлучана ў Брэсцкую вобласць. З траўня 1954 года горад Баранавічы стаў цэнтрам Навамышскага раёна, а з красавіка 1957 года — Баранавіцкага раёна.

Славутасці

Насупраць вакзала станцыі Баранавічы-Палескія ўсталяваны мемарыяльны знак у памяць пра страйк працоўных у 1905 годзе. Тады чыгуначнікі спынілі рух цягнікоў. Праз некалькі дзён у горад прыбылі карныя атрады, пачаліся арышты актыўных удзельнікаў і кіраўнікоў страйку. Неўзабаве рух цягнікоў быў адноўлены.

Ад тых часоў, калі горад уваходзіў у склад Польшчы, засталіся будынкі банка, былога кінатэатра, радыёстанцыі, Крыжаўзвіжанскі драўляны касцёл (1924) і Свята-Пакроўскі сабор (1924-1931).

Поруч з аптэкай, пабудаванай у 20-х гадах мінулага стагоддзя, знаходзіцца пажарнае дэпо 30-х гадоў пабудовы. Самаахвотная пажарная дружына ў горадзе з'явілася значна раней, але толькі пасля будавання мураванага будынка яе абсталяванне і рыхтоўля выйшлі на прафесійны ровень. Пажарнікі абзавяліся формай, каскамі і двума спецаўтамабілямі.

Пра Другую сусветную вайну напамінаюць мемарыялы «Памяць», «Урочышча Гай», «Мемарыяльны комплекс вязням гета».

Апроч краязнаўчага музея і музея чыгуначнага транспарта ёсць у Баранавічах музеі спажыўкааперацыі, вады, гісторыі нацыянал-рэвалюцыйнай вайны ў Іспаніі, хлеба і нацыянальнай кухні.

Па вуліцы Тэльмана знаходзіцца храм святога Аляксандра Неўскага. Раней у горадзе была аднайменная могілкавая царква, але пасля вайны з-за перапланоўкі горада яе давялося знесці. Новы храм пасвянцілі ў 1998 годзе.

На бульвары Хэйнала знаходзіцца храм святых Жонак-Міраносіц. Царква будавалася на ахвяраванні прадпрыемстваў і арганізацый, прадпрыемцаў і вернікаў. Пасвянцілі пабудаваны храм у кастрычніку 2007 года.

Непадалёк ад Баранавічаў, ля трасы М1, змесцаваны адзін з самых папулярных у турыстаў знакаў Беларусі — велізарны зубр. З ініцыятывай усталяваць на трасе канструкцыю вышынёй з шасціпавярховая хата выступіў былы старшыня Брэсцкага аблвыканкама Васіль Даўгалёў, які пазычыў ідэю ў іспанцаў.

Знакамітасці

Жыхар Баранавічаў Уладзімір Карват, вайсковы лётнік, начальнік паветрана-агнявой і тактычнай рыхтоўлі 61-й вынішчальнай авіябазы, першым у краіне быў ганараваны звання Герай Беларусі, пасмяротна. У 1996 годзе падчас навучальна-трэнеравальнага лёту ён адвёў запалены самалёт ад населеных пунктаў. Праз 13 гадоў у польскім горадзе Радам вычын Карвата паўтарылі баранавіцкія лётнікі Аляксандр Марфіцкі і Аляксандр Жураўлевіч.

У Баранавічах нарадзіліся знакамітая праваабаронца Валерыя Навадворская, сусветна вядомы рэжысёр Сяргей Лазніца, лідар групы «Крама» Ігар Варашкевіч. Родам з Баранавічаў і беларуская выканаўца Гюнэш.

У Баранавічах пачыналі сваю кар'еру будучы мэр Мінска Міхал Паўлаў і намеснік прэм'ер-міністра Беларусі Анатоль Калінін.

Выхаванцы баранавіцкіх спартовых школ – неаднаразовыя чэмпіёны і прызёры міжнародных спаборніцтваў. Кірыл Рэліх сёлета стаў чэмпіёнам свету па боксе па версіі WBA. Юлія Хітрая – срэбны і бронзавы прызёр чэмпіянатаў Еўропы па плаванні, удзельніца чэмпіянатаў свету і дзвюх Алімпійскіх гульняў. Яшчэ адна баранавіцкая плывуння – Ганна Шчэрба – няраз рабілася прызёрам чэмпіянатаў Еўропы і Кубка свету, яе сястра Марыя Шчэрба – удзельніца і прызёр чэмпіянатаў Еўропы, Кубкаў і чэмпіянатаў свету, удзельніца Алімпіяды.

Зміцер Шмыко за 15 гадоў спартовай кар'еры шэсць разоў стаў чэмпіёнам Беларусі па армрэстлінгу, 14 разоў чэмпіёнам Кубка Беларусі, бронзавым прызёрам Кубка свету. Яшчэ адзін спартовец – Алег Мацкевіч – чатырохразовы чэмпіён свету і двухразовы чэмпіён Еўропы па армрэстлінгу. Аляксандр Грынкевіч-Суднік чатыры разы рабіўся чэмпіёнам свету і два разы чэмпіёнам Еўропы па паўэрліфтынгу. Аляксандр – уладальнік пяці міравых рэкордаў у гэтым відзе спорту.

Дзе спыніцца

Пераначаваць з камфортам можна ў гатэлі «Марыінскі», «Лазар», «Венеў». З савецкіх часоў у горадзе працуе гасцініца «Гарызонт». Тут шырокі выбар апартаментаў, змесцаваных у цэнтры горада. Можна таксама спыніцца ў аграсядзібе або матэлі.

Дзе паесці

У Баранавічах багаты выбар кафэ і рэстаранаў.

Што прывезці з Баранавічаў

Адменнай увагі заслугоўвае краму «Росквіт», змесцаваны ў Баранавічах на тэрыторыі гандлёвага цэнтра «Свяцілаўскі». Тут пададзены сувеніры з нацыянальнай сімволікай. Таксама ёсць традыцыя прывозіць з падарожжа ў гэты горад абаранка. Ж назва гэтых хлебабулачных вырабаў даўно стала для яго другім імем. Тут таксама нямала ўмельцаў, якія вырабляюць сувеніры з дрэва.

Як дабрацца

Да Баранавічаў можна даехаць на цягніку, аўтобусе ці асабістым аўтамабілі. Паведамленне з горадам выдатнае.

Падрыхтавала Аліна Машкова