13 красавіка. Алена Глінская

У гэты дзень у 1538 годзе памерла Алена Глінская, вялікая княгіня маскоўская, маці Івана IV (Грознага), прадстаўніца старажытнага беларускага роду Глінскіх.

Алена Васільеўна Глінская, дачка літоўскага князя Васіля Львовіча Глінскага і яго жонкі Ганны, пляменніца літоўскага магната Міхаіла Львовіча Глінскага, нарадзілася прыкладна ў 1508 годзе. У 1526 годзе маладая прыгажуня Алена стала другой жонкай вялікага князя маскоўскага і ўсяе Русі Васіля ІІІ. Цар абраў сабе ў жонкі Алену Глінскую не толькі па палітычных прычынах. Па меркаванні гісторыкаў, юная князёўна вельмі яму падабалася: яна была прыгожая, маладая, выхаваная па-еўрапейску, выдатна адукаваная (ведала нямецкую і польскую мовы, казала і пісала па-латыні), чым рэзка вылучалася з асяроддзя рускіх жанчын, да таго ж значна маладзейшы за гасудара.

Так выглядала Алена Глінская ў жыцці. Методыка аднаўленне асобы па чэрапе акадэміка Герасімава М.М.

Пад яе ўплывам Васіль пачаў пераймаць некаторыя еўрапейскія звычаі, пераапрануўся ў модны польскі кунтуш і нават пагаліў бараду, што, на думку сучаснікаў, было парушэннем векавых рускіх традыцый (і ў гэтым вінавацілі новую жонку цара). У 1530 годзе ў княжай пары нарадзіўся доўгачаканы сын Іван (у будучыні – Іван Грозны), а пазней сын Юры, які, як потым высветлілася, быў балючым і прыдуркаватым. Але сямейнае шчасце было нядоўгім, увосень 1533 гады Васіль III застудзіўся на паляванні і цяжка захварэў. На сьмяротным ложы ён дабраславіў свайго сына Івана на вялікае княжанне і ўручыў яму «скіпетр вялікія Русі», а сваёй «жонцы Алене з баярскай радай» ён загадаў «под сыном своим государство дръжати до возмужания сына своего».

Хоць па завяшчанні нябожчыка жонка Алена павінна была кіраваць дзяржавай разам з баярскай Думай, але выконваць гэта яна не спяшалася. Пасля смерці мужа Алена практычна адразу ж здзейсніла пераварот, адхіліўшы ад улады прызначаных апекуноў (рэгентаў) свайго сына і зрабілася кіраўніцай Вялікага княства Маскоўскага. Яна энергічна задушыла некалькі баярскіх змоў і паспяхова пачала барацьбу з сапраўднымі і патэнцыйнымі супернікамі (завастрыла ў вязніцу свайго дзядзьку-саперніка М. Глінскага, а таксама брата Васіля ІІІ, мітраўскага князя Юрыя і старыцкага князя Андрэя). Стромкі характар ​​і славалюбства дапамаглі ёй абараніць свае пазіцыі, таксама немалую ролю ў гэтым адыгралі яе фаварыт - князь І.Ф. Аўчына-Целяпнёў-Абаленскі, які ў гады праўлення Алены прымаў актыўны ўдзел у многіх дзяржаўных справах. Рэальная ўлада ў дзяржаве на пяць гадоў апынулася ў руках Алены Глінскай як рэгенткі пры малалетнім спадкаемцу Івану IV. Фактычна ўвесь гэты час яна самадзяржаўна кіравала Рускай дзяржавай, паспеўшы шмат чаго зрабіць за гэты час. У галіне знешняй палітыкі дзеянні вялікай княгіні былі цвёрдымі і паслядоўнымі. У выніку шэрагу перамог над літоўскім каралём Жыгімонтам I урад Глінскай у 1536 годзе дамогся выгаднага для Расіі перамір'я з Літвой пры нейтралітэце Швецыі. Яшчэ праз год быў заключаны мірны дагавор са Швецыяй аб свабодным гандлі і добразычлівым нейтралітэце. Менавіта пры княгіні Алене ўсталяваліся сяброўскія сувязі Масквы з Лівоніяй і Малдавіяй. Прычым Глінская сама вяла перамовы і па парадзе з вернымі баярамі прымала рашэнні. Унутраная палітыка Алены Васільеўны таксама адрознівалася вялікай актыўнасцю і была арыентавана на ўмацаванне вялікакняжацкай улады, з супернікамі ж яна бязлітасна выпроствалася.

У гады кіравання Глінскай вялася паспяховая барацьба супраць росту манастырскага землеўладання, абмяжоўваліся падатныя і судовыя ільготы царквы і г.д. Пачалася і рэарганізацыя мясцовага самакіравання. Адным з найважнейшых момантаў унутранай палітыкі Глінскай з'яўляецца правядзенне грашовай рэформы ў 1535 годзе, па якой ліквідаваліся правы ўдзельных князёў на чаканку ўласнай манеты, і ў выніку якой на тэрыторыі Русі была ўведзена адзіная манетная сістэма. У яе аснову быў пакладзены сярэбраны рубель, роўны 100 капейкам. Усе старыя срэбныя манеты было загадана пераліць у новыя, на якіх быў намаляваны князь на кані з дзідай у руцэ. Гэтыя грошы і сталі звацца капейкамі. Рэформа стала значным крокам да стабілізацыі і ажыўлення эканомікі Русі. Акрамя таго, Алена ініцыявала шэраг мерапрыемстваў па ўмацаванні арміі, будаўніцтве новых і рэарганізацыі старых крэпасцяў і гарадоў. Так, напрыклад, маскоўскі пасад (Кітай-горад) быў абнесены цаглянай сцяной, пасля пажараў адбудаваны Уладзімір, Яраслаўль і Цвер… Усе гэтыя мерапрыемствы шмат у чым абумовілі будучыя рэформы яе сына - Івана Грознага. Нягледзячы на ​​ўсе свае заслугі, розум, прыгажосць і адукацыю, Алена, як жанчына нярускіх нораваў і выхавання, не карысталася сімпатыямі ні ў баяраў, ні ў народа. Ацэнкі рэгенцтва Алены сучаснымі гісторыкамі неадназначныя. Адны называюць яе жорсткай і незалежнай кіраўніцай, іншыя мяркуюць, што яна была бязвольная, а краінай кіравалі за яе спіной баяры. У ноч на 4 (13) красавіка 1538 года Алена Васільеўна Глінская раптоўна памерла, была пахавана ва Узнясенскім жаночым манастыры Крамля. Хуткасць скон малады і энергічнай гасударыні выклікала нямала чутак аб яе атручэнні, што было пацверджана і сучаснымі даследаваннямі.