15 красавіка. Фатальная жанчына

15 красавіка 1684 года нарадзілася Кацярына I (сапраўднае імя - Марта Самуілаўна Скаўронская), імператрыца расійская. Марта прайшла шлях да прастола вялізнай імперыі больш казачны, чым Папялушка.

Яе абзывалі па-ўсякаму - і "паходнай жонкай" Пятра I, і чухонскай імператрыцай.

Паходжанне і месца нараджэння Марты адназначна не ўстаноўлена. Па адной версіі, бацькі Марты - латышскія сяляне з Відземе, цэнтральнай вобласці Латвіі (у той час Ліфляндскай губерні Расійскай імперыі). Нарадзілася будучая царыца і пераемніца Пятра Вялікага ў наваколлях Кегумса.

Літоўка яна ці латышка? Эстонцы таксама лічаць яе сваёй, паколькі Пётр I разбіў у Таліне парк у яе гонар, названы Кадрыёрг (сад Катрын).

Па іншай версіі, Кацярына I з'явілася ў сям'і эстонскіх сялян у Дэрпце (цяпер Тарту). Даследчыкі зважаюць на прозвішча Скаўронская і яе польскае паходжанне. Ёсць таксама звесткі аб тым, што паходзілі Скаўронскія з-пад Мінска, на тэрыторыі ВКЛ. Звалі іх першапачаткова Скаўрашчукамі. Самуіл Скаўрашчук быў прыгонным селянінам польскага памешчыка і ад прыгнёту апошняга ўцёк ва ўладанні шведаў. Шведы хоць і не адмянялі прыгоннага права ў Ліфляндыі, але ўцекачоў лічылі вольнымі людзьмі і зваротна іх не выдавалі.

Бацькі Марты памерлі ад чумы ў 1684 годзе. Дакладна вядома, што далей яна была прыслугай у немца пастара Глюка ў горадзе Марыенбургу (Ліфляндыя), якім валодалі шведы. Яе далейшы шлях таксама мае шмат прабелаў. Але, так ці інакш, будучая імператрыца Кацярына I апынулася ў доме князя Меншыкава - бліжэйшага паплечніка Пятра I. Менавіта ў хаце Меншыкава цар запрыкмеціў Марту, хоць, па сведчаннях сучаснікаў, красуняй яна зусім не была.

Знаёмства здарылася не пазней за 1703 год, бо ў наступным годзе Марта была ўжо цяжарная ад цара. Зрэшты, ніякай перамены ў жыцці Марты ад гэтага не адбылося. У Пятра тым часам былі і іншыя палюбоўніцы, але Марта не адважвалася нават папракаць яго за гэта. Менавіта ў доме Меншыкава яе сталі клікаць Кацярынай. Яна правяла ў яго цэлых тры гады, пакуль Пётр I не забраў Марту ў Меншыкава да сябе, і з таго часу яны ўжо не расставаліся.

У 1708 годзе яна перайшла ў праваслаўе, яе ахрысцілі Кацярынай Аляксееўнай, таму што ў ролі яе хроснага бацькі выступіў сын Пятра, царэвіч Аляксей.

Пачынаючы з 1709 года Кацярына ўжо не пакідала цара, паўсюль суправаджала яго ва ўсіх паходах і паездках. Перад адпраўленнем у Прутскі паход 1711 года Пётр абвясціў аб сваім намеры ажаніцца з Кацярынай.

Спалучацца шлюбам з бязроднай палонніцай, ды яшчэ і якая мела няважную рэпутацыю, і занядбаць заморскімі прынцэсамі або баярскімі дочкамі было нечуваным выклікам усяму грамадству, парушэннем векавых традыцый. Аднак цару Пятру на ўсё гэта было напляваць.

Царкоўны шлюб Пятра I з Кацярынай адбыўся 19 лютага 1712 года, а ў 1721 годзе яна была аб'яўлена імператрыцай і ў маі 1724 каранавана гэтым тытулам. Пасля смерці Пятра ў 1725 годзе натоўп прыдворных і генералаў падзяліўся на дзве асноўныя партыі - прыхільнікаў Пятра Аляксеевіча малодшага і прыхільнікаў Кацярыны. Раскол быў непазбежны. Пры дапамозе Меншыкава, І.І.Бутурліна, П.І. Ягужынскага і пры апоры на гвардыю яна была ўзведзена на пасад пад імем Кацярыны I. Па дамове з Меншыкавым, Кацярына не займалася дзяржаўнымі справамі, а 8 лютага 1726 года перадала кіраванне краінай Вярхоўнай тайнай радзе.

Кацярына I кіравала нядоўга. Балі, святы, застоллі і кутежи, якія рухаліся бесперапыннай чарадой, падарвалі яе здароўе, у траўні 1727 года царыца памерла.

Пачалася эпоха праўлення жанчын у Расійскай імперыі.