Сказ пра чорных крумкачоў

Драматычныя падзеі, якія адбываюцца ў суседняй краіне, падштурхнулі мяне да пошукаў нейкіх прыродных паралеляў. Я падумаў: а чаму б не ўспомніць пра чорных крумкачоў?

Я зайшоў на рэдакцыйны сервер, набраў у пошукавіку словы "чорны крумкач" і атрымаў спасылкі на здымкі, зробленыя за апошнія шаснаццаць гадоў.

Першая фатаграфія подлетка крумкача ў заказніку «Чырвоны Бор», 9 траўня 2006 года.

У лютым 2007 года я спрабаваў сфатаграфаваць крумкачоў і арланаў з фотанамёта Дзімы Шамовіча. Побач ляжала туша ваўка, мы спадзяваліся, што птушкі прыляцяць паласавацца мясам. На жаль, яны не захацелі пазіраваць.

Праз месяц фотаздымка з хованкі Віктара Казлоўскага ў Вілейскім раёне апынулася больш паспяховай.

Я зрабіў пару прыстойных фатаграфій чорнага крумкача. Ён прылятаў на прынаджванне адзін, таму давялося абмежавацца толькі партрэтам.

30 красавіка 2007 года, Жыткавіцкі раён, ускраіна горада Тураў. Шэрая варона ўкрала з гнязда кнігаўкі яйка. Скарыстаю гэты кадр сваячкі крумкачоў, каб паказаць іх драпежную існасць: крумкачы з'ядаюць усе, што можна пацягнуць і з'есці.

Але і ім у жыцці бывае нялёгка. Гэты крумкач зняты ў Палескім радыяцыйным запаведніку, люты 2008 года. Дваццаціградусны мароз скаваў тушу ваўка, і крумкачы ніяк не маглі карміцца. Назіраў тады цікавы малюнак: да ежы асмеліўся падляцець каршак-цецяроўнік. Сарокі і крумкачы так на яго накінуліся, што ён быў змушаны схавацца ўсярэдзіне куста і чакаць, пакуль крыклівая чарада не пакіне месца кармлення.

27 лютага 2009 года, ізноў здымка з хованкі арнітолага Змітра Шамовіча ў Чырвоным бору.

Гэта ж месца праз чатыры дні. Частка казулі ўжо з'ета.

Між іншым галоўнай мэтай у прыродных фатографаў падчас такой здымкі ў прынаджванняў заўсёды былі не крумкачы, а арлы-беркуты ці арланы-белахвостыя. Але крумкачы заўсёды з'яўляюцца першымі, яны налятаюць чародамі, іх нашмат больш і таму яны значна часцей трапляліся ў кадр.

Але былі і беркуты. Чырвоны бор, 18 лютага 2008 года.

У стасунках беркутаў, арланаў і крумкачоў на такіх прынаджваннях ёсць адна асаблівасць: менавіта крумкачы з'яўляюцца індыкатарамі бяспекі падчас ежы. Ніводны арол не прызямліцца і не стане есці датуль, пакуль не пачнуць баляваць крумкачы. А крумкачы паводзяць сябе вельмі асцярожна! Прызямліцца птушка, ты пстрыкнеш адзін раз – і яна паляцела. А разам з ёй і ўсе іншыя. І даводзіцца чакаць пару гадзін, пакуль з'явіцца іншая чарада. Тым часам  на далёкіх дрэвах сядзяць арланы-белахвостыя і не спускаюцца да ежы. І так можа працягвацца не гадзінамі, а днямі і тыднямі. Адзін расійскі фотапаляўнічы правёў у хованцы ў Дзімы Шамовіча шэсць дзён і не сфатаграфаваў арланаў, у мяне таксама былі абсалютна беспаспяховыя спробы сфатаграфаваць.

Прыляталі і арланы-белахвостыя. Вось гэта маладая птушка. Чырвоны бор, 3 сакавіка 2010 года.

А гэта стары самец. Ён з асцярогай глядзіць угару, бо там круціцца яшчэ адзін арлан-белахвосты, які таксама прэтэндуе на гэту ежу.

Калі на прынаджванні адначасна апыналіся некалькі птушак, з'яўлялася магчымасць вылоўліваць нейкія цікавыя сюжэты. Гэты кадр, прыкладам, можна назваць: «Памолімся, дзеці мае, перад ежай…»

Ці: «ТУ-154», саступіце пасадкавую палосу «Боінгу»!

Тут крумкачы праводзяць нараду і абмяркоўваюць нейкае надзённае пытанне.

Гэтага кадра я нават не ведаю, як падпісаць, але быў у Чырвоным бору шанец пафатаграфаваць і такое.

Дзіма Шамовіч поруч з тушай ваўка выклаў галаву каровы. Крумкачы ўладкавалі каля яе чарговую нараду.

Мяркуючы па правай лапе, гэта выяўны правадыр крумкачынага войска.

Вароніна аддзяленне гатова да выканання задання.

А гэта жонка выпраўляе мужа…

На прынаджванне зноў прылятае малады арлан-белахвосты.

Крумкачы не рады канкурэнту. Адзін з іх хапае дзюбай арлана за хвост.

Арлан адмахваецца, губляючы пры гэтым кавалачак мяса. Адзін крумкач яго ловіць, а ўторай ізноў хапае буйнейшага драпежніка за хвост. Арлан не вытрымвае, ляціць, яго месца адразу ж займае чарада крумкачоў.

Хвілін праз дваццаць арлан вяртаецца.

І ўсё паўтараецца…

Праз год я зноў фатаграфую ў Дзімы Шамовіча.

Але ў гэты раз прылятаюць толькі крумкачы…

Люты 2014 года, прынаджванне на егерскай пляцоўцы Ігара Башкірава ў паляўнічай гаспадарцы «Чырвоны Бор».

У яго, сярод іншай ежы, была і сімпатычная лісіца. Зразумела, што я спадзяваўся на здымку беркутаў і белахвостаў, але былі толькі крумкачы.

Яны ўжо рыхтаваліся да гнездавога сезона.

16 студзеня 2015 года, здымка з хованкі Змітра Шамовіча.

Дзіма падышоў да арганізацыі фотапалявання прафесійна: ён не толькі пабудаваў сапраўдную хатку, з якой маглі фатаграфаваць адразу чацвёра фотапаляўнічых, але і вырашыў праблему з яго абаграваннем, зрабіў туалет.

Апроч таго, ён паклапаціўся і пра антураж, у якім будзе праходзіць фотаздымка: поруч з прынаджваннем была ўкапана вельмі фотагенічная сухая хвоя.

І добрыя здымкі розных аўтараў панесліся з Чырвонага бору па абшарах інтэрнэту.

Гэты кадр, прыкладам, я назваў «Мефістофель».

Пасля сытнай ежы крумкачы месціліся на сухой галінцы і ўладкоўвалі самыя розныя разбіранні.

Фатографам заставалася толькі не празяпіць цікавыя імгненні.

Зімой 2015 года я звярнуў увагу на нацыянальны парк «Прыпяцкі», паводле слоў дырэктара нацпарку Сцяпана Бамбізы, у іх адначасна можна было зняць дзесяць арланаў у адным кадры. Першы прыезд у мяне апынуўся няўдалым. У другі я закупіў жывы і марожанай рыбы і вырашыў зрабіць кадр, каб арлан выцягваў гэту рыбу з вады. Для гэтага ўбіў калочкі ў дно неглыбокага рова і прывязаў да іх рыбу. Побач ляжала загінулая аленіха, па берагах я накідаў замарожанай рыбы.

На жаль, мой план не спрацаваў. Першае, яшчэ ў паўцемры прыляцела штук сарок крумкачоў. Яны першым чынам накінуліся на раскіданую рыбу. Але не дзюбалі яе, а хапалі, выносілі і хавалі! З-за дрэннага асвятлення нічога талковага з рыбай зняць не атрымалася. Потым крумкачы накінуліся на аленіху. Гэта было яшчэ тое гледзішча!

Час ад часу падляталі арланы, але крумкачы ўсім натоўпам накідаліся на іх, і драпежнікі ляцелі.

Да вечара ад аленіхі засталіся толькі косткі, адзін крумкач выявіў маю жывую рыбу, але пацягнуць не змог…

У 2016 годзе я яшчэ некалькі разоў фатаграфаваў у Дзімы Шамовіча.

Розныя сцэнкі паўтараліся, але я вырашыў для канца рэпартажу выбраць максімальнае дадатныя кадры.

Вось моманты заляцання самца за самкай.

Вось самка кажа самцу: «Трэба быць дабрэй! І, магчыма, людзі зменяць да нас сваё дачыненне…»

Можа быць і мы станем дабрэй? Ёсць шанец палепшыць свет сваёй дабрынёй?!